علوم قرآن

1-حمد بن احمد بن محزوم: استاد حدیث" تلعکبری "است ولی توفیق نشده است .

2- حسن بن علی العدوی :علامه او را تضعیف کرده .

3-محمد بن صدقه العنبری: شیخ طوسی او را غالی خوانده است. مرحوم سید بن طاووس در کتاب "اقبال"مطالبی مربوط به مباهله را از کتاب ابی الفضل گرفته است . که او هم دو دوره زندگی داشته که در یک دوره قابل اعتماد ودر دوره دیگر غیر قابل اعتماد بوده است .(نرم افزار "بشیر ")

اما چیزی که مسأله تاریخی مباهله را دشوار تر می‌سازد این است که هیئت حاکمه در نجران سه گروه در مقاطع مختلف بسوی پیامبر گسیل داد که صدق رسالت ایشان را بررسی کنند (احود المناظرات محمد مجدی ،ص 80به نقل از المباهله فی الکتاب و السنة). و ایشان یکبار قبل از هجرت به مکه و دو بار بعد از هجرت به مدینه آمدند (همان).

 به این ترتیب می‌توان احتمال دادآن مباهله ای که آیه به آن نظر دارد در سالهای ابتدای پس از هجرت رخ داده که با روایات ترتیب نزول در مورد سال نزول سوره آل عمران نیز هماهنگی دارد و سخن کسانی که گفته‌اند مباهله در اواخر حیات پیامبر رخ داد ناظر به مباهله دوم باشد

سوال 7- آیا بر حسب روایات ترتیب نزول سوره تاریخ مندی قبل یا بعد از آن وجود دارد؟

بله. سوره انفال قبل از آن (در روایات ترتیب نزول )قرار گرفته که آیات 5-19، 41، 45، 49، 50، 67 در آن اشاره به جنگ احد دارد، اگر چه در سوره نساء آیه 104 که بعد از آل عمران قرار گرفته نیز اشاره به جنگ احد وجود دارد و همین امر دلیل بر این است که صرف وجود رخداد زمانمند در یک سوره نمی‌تواند معیاری صحیح برای تعیین تاریخ گذاری آن سوره باشد چه بسا در یک سوره که سالهای پایان هجرت نازل شده باشد ،اشاراتی به رخدادهای اوایل اسلام موجود باشد، با اغراض مختلفی که می‌توان برای این تذکرات در نظر گرفت از قبیل آگاه ساختن و هشدار دادن مؤمنان به آن وقایع تا عبرت بگیرند و سعی کنند که مانند آن زمان متحد و منسجم و با قدرت عمل کنند.

سوال 8- بستر تاریخی نزول سوره را بیان کنید؟

واحد نزول اول این سوره (آیات 1تا30) را با توجه به مضمون آیات که در آن به محاجّه با اهل کتاب و نهی از اتخاذ کافرین به عنوان اولیا دارد که می‌توا ن زمانی نزدیک به سال 9 هجری تاریخ گذاری کرد در این صورت واحد نزول بعدی (30-161)که صراحت در مضامین قبلی دارد (مثل وجود آیه مباهله با نصاری )را به راحتی می‌توان در اواخر سال 9 هجری تاریخ گذاری کرد و همچنین واحد نزول سوم (161-190)را میتوان زمانی قریب به همان اواخر سال 9 هجری تاریخ گذاری کرد چه اینکه حکایت از  جنگ احد و بئر معونه و ... می‌باشد و الزاماً ما را مجبور به تاریخ‌ گذاری این واحد نزول در قرن 3 نمی‌سازد همانطور که حکایت از وقایع زندگی و جنگهای پیامبران گذشته زمان نزول آن آیات را به قبل از میلاد نمی‌کشانند  واحد نزول چهارم (190-200)نیز حسن ختام می‌باشد .

فهرست منابع:

1_القشبعی ،محمد صالح، المباهلة فی الکتاب  و السنة أو معجزة الحوار ، شرکه المصطفی، 1424ه.

2_ العک، خالد عبدالرحمن، تسهیل الوصول الی معرفة اسباب النزول، دارالمعرفة، الطبعة الاولی، بیروت، لبنان، 1419ه‍، 1998 م.

3_ آیتی ،ابراهیم ،تاریخ پیامبر اسلام (ص)، تلخیص جعفر شریعتمداری ،انتشارات سمت،پاییز 1378.

4-نکو نام ،جعفر، درآمدی بر تاریخ گذاری قرآن، نشر هستی‌نما ،چاپ اول ،پاییز 1380،تهران.

5- احمدی ،حبیب الله،پژوهشی در علوم قرآن ،انتشارات اسلامی،1376،قم

6-تفسیر طبری ج 3-قر طبی ج 4-ابن کثیر ج 1.

7- تئودور نولدکه، تاریخ قرآن، مترجم: جورج تامر (کو نراد ،ادناور)

8- محمود شحاته ،عبد الله ،اهداف کل سوره و مقاصد ها فی القرآن الکریم ،الهیئه المصریه العامه الکتاب ، 1976م، مصر.

9- حاکم حسکانی ،شواهد التنزیل ،تحقیق محمد باقر محمودی ،احیاء الثاقة الاسلامیة،1411.

10- شرّاب، محمد حسن ،المدینة النبویة فجر الاسلام و العصر الراشدی، ج 1، دارالقلم؛ دمشق و دارالسلامیة، بیروت.

11-اصفهانی، ابو نعیم، دایل النبوة، ج 2-1، دار النفائس، 1406.

12- نرم افزار «بشیر».

13- مجدی، محمد، اجود المناظرات.

14- عاملی ،جعفر مرتضی،الصحیح من سیرة النبی الأ عظم،جلد 3، نشر مؤلف، 1403، قم.

15- محمدی،رمضان و دیگران ،پژوهشی در سیره نبوی (مجموعه مقالات )،امیر کبیر، 1382_تهران.

16-زاد المسیر فی علم التفسیر ،ج 1.

17-تفاسیر نور الثقلین ،مجمع البیان ،المنار ،المیزان ،نمونه .

18- یوسفی غروی ،محمد هادی ،تاریخ تحقیقی اسلام، مترجم حسین علی عربی، ج 4،موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ اول ،زمستان 1382.

19- فارسی ،جلال الدین، پیامبری و جهاد ،مو سسه انجام کتاب ،چاپ دوم ،تابستان 1363.

20-ابراهیم ور کیانی ،محمد،تاریخ اسلام از بعثت نبوی تا حکو مت علوی ،دفتر نشر معارف،چاپ اول ،تابستان 1382.

21- عاملی، جعفر مرتضی،سیرت جاودانه (ترجمه و تلخیص  کتاب الصحیح من سیرةالنبی الاعظم ،ترجمه دکتر محمد سپهری، ج 2، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ،چاپ اول 1384،تهران .

22- بنت الشاطی، عائشه، با پیامبر، ترجمه دکتر سید محمد راد منش.